Gebelik Takibi ve Doğum
Gebelik takibi, doğum öncesi süreci oluşturmakla beraber bebeğin gelişimini takip etmek açısından önem arz eder. Takip birinci basamak sağlık kurumları ve hastaneler tarafından yapılmaktadır. Fetüsün gelişimi bu süreçteki annedeki değişimlerin takibi çeşitli testler ile kontrol edilmektedir.
İlginizi Çekebilir;
Gebelik süreci üç trimesterden oluşmaktadır. Trimester her üç ayı ifade etmektedir. Bu şekilde aşamalara ayrılmıştır;
- Trimester (1-13 hafta)
- Trimester (14-26 hafta)
- Trimester (27-41 hafta)
Hamileliğin başlangıcı son mestürasyonun yani adet döngüsünün ilk günü olarak kabul edilir. Buna göre de bebeğin kaç haftalık olduğu belirlenir. Yapılan çeşitli bilimsel çalışmalar sonucunda fetüsün gelişimi hafta hafta olacak şekilde değerlendirilerek olması gerekenler belirlenmiştir.
Gebelik başlaması itibariyle annede çeşitli değişiklikler meydana gelmeye başlar. Fizyolojik olarak değişime başlayan vücut ağrı, bulantı, kusma ve halsizlik gibi semptomlar ortaya çıkartabilir. Aynı şekilde hormonal olarak değişimler de anne üzerinde etkisini göstermeye başlar. Östrojen ve progesteron hormonlarının salınımının artması ile annede iştahta artma, aşerme, idrarda artma, uykusuzluk ve duygu durum bozuklukları meydana gelebilir.
Gebeliğin ilk trimesterında fetüste organlar kaslar ve kemikler hızlı bir şekilde gelişmeye başlar. Bu süreçte bebek embriyodan fetüse dönüşür. Gebelik takibi açısından 1. Trimester gelişmeleri;
- Kemikler kaslar oluşmaya başlar.
- Kalp, akciğerler başta olmak üzere organlar oluşmaya başlar.
- Baş, bacaklar ve kollar oluşur.
- Trimester sonuna doğru parmaklar ayrılır.
- Kıkırdak dokular kemik yapısına dönüşür.
- Yüz yapısı belirginleşir.
- Kulağın iç yapısı oluşur.
- Trimester sonrası bebek yaklaşık 7-8 cm’ye ulaşır.
2. Trimester gelişmeleri;
- Göz kapakları oluşur.
- Cinsel organlar belirginleşmeye başlar.
- Akciğerler gelişmeye devam eder.
- Cinsiyet organları belirginleşir.
- Saç, kaş ve tırnak oluşur.
- El ve ayak izleri oluşur.
- İlk hareketlilik dönemi bu trimesterda başlar.
3. Trimester gelişmeleri,
- Fetüsün hareketleri artar.
- Bu dönemde organ gelişimi tamamlanır.
- Mekonyum birikimi başlar.
- Beyin ve sinir gelişimi tamamlanır.
- Akciğer gelişimi devam eder.
- Dönem sonunda fetüs 52-53 cm olup, ağırlığı ortalama 3500 gramdır.
Gebelik Takibi Sıklığı Ne Olmalıdır?
Gebelik oluştuktan sonraki doğuma kadarki süreçte periyodik olarak gebelik takibi yapılması gerekmektedir. Anne herhangi bir hastane, ya da klinik aracılığıyla takip edilmelidir. Aslına bakılacak olursa çiftler hamilelik planladıkları süreçte gebelik öncesi test ve kontrollerini yaptırmaları gerekir. Böylelikle gebelik sürecine sağlık açısından müsait olup olmadıklarını öğrenirler. Özellikle anne adayının hem fiziksel hem de psikolojik olarak bu sürece hazır olması önem arz eder.
Gebelik öncesi yapılan testlerde kan düşüklüğü, vitamin ya da elementlerde düşüklük saptanırsa önce idame tedavisi gerekir. Çünkü gebelik sürecinde annede anemi yani kansızlık gelişme riski yüksektir. Önerilen kadın hamile kalmadan 3 ay öncesinde folik asit, D vitamini ve B12 vitamini takviye almaya başlamasıdır.
Gebelik takibi anne ve fetüs açısından kontrolün sağlanması ve konforlu bir gebelik süreci geçirmek açısından önem arz eder. Karşılaşılabilecek sorunların saptanması ve bu bağlamda önlemlerin alınması bu takip ile sağlanır.
Takip ya da izlem süreci gebelik öğrenildikten sonra ya da ilk üç ay içerisinde başlamalıdır. Herhangi bir sorun olmadığı sürece ayda bir kontrol periyodları oluşturulur. 3. Trimester döneminde kontroller sıkılaştırılır.
Önceki gebelik süreçlerinde sorun yaşaysan annelerde ve üçüncü gebelikten sonraki gebeliklerde sağlık sorunlarıyla karşılaşma riski daha yüksek olduğundan takip daha sıkı sürdürülür.
Gebelik takibinde eğer tek bir fetüs var ise ilk trimesterda 2-3 haftada bir yaptırılır. Sonrasında bu takipler ayda bir olarak devam eder. Ancak düşük, çoğul gebelik ve riskli gebeliklerde kontrol süreci daha sık bir şekilde takip edilir.
Genel olarak bakılacak olursa gebelikteki takip sürecini genel sağlık durumu belirlemektedir. Annenin risk taşıyor olması ya da çeşitli sağlık sorunlarına sahip olması takip sürecinin sıklığını etkilemektedir.
Rutin sağlık kontrolleri;
- İlk prenatal takibin yapılması
- İkinci takip: 6.-9. Haftalar arası
- Aylık takipler: 12.-28. Haftalar arası
- 15 günde bir takip: 30.-36. Haftalar arası
- Haftalık takip: doğuma kadar
Gebelikte Haftalık Kontrollerde Neler Yapılır?
Gebelik takibi çeşitli kontroller ve testlerle geçer. Rutin tetkik ve tahlillerin yanında aylık bazlı tetkikler de bulunmaktadır. İdrar tetkiki, PAP smear gibi testler rutin testlerdir. Takip sürecinde yer alan testler ise şunlardır;
- İlk Kontrol: Prenatal takip olarak da tanımlanır. Regl gecikmesi ve çeşitli bulgular sonucu gebelik testi pozitif geldikten sonra doktora başvurulan ilk muayenedir. Fiziki muayene gerçekleştirilir. Öncelik gebeliğin iç gebelik mi yoksa dış gebelik mi olduğunun tespit edilmesidir. Annenin boyu, kilosuna bakılır. Genel muayene tamamlandıktan sonra anamnez alınır ve elde dilen bulgular doğrultusunda gebelik takibi planlaması yapılır.
- 11.-14. Hafta: bu kontrolde ikili tarama testi yapılır. Ek olarak burun kemiği incelemesi yapılır. Bu testte amaç Down sendromu mevcut ise tespit etmektir.
- 16.-20. Hafta: fetüsün sinir sistemi kontrol edilir. Sinirlerin gelişiminde bir defekt olup olmadığını anlamak amacıyla AFP (Alfa fetoprotein) testi yapılır. Yahut bu tercih edilmezse bu testi de içeren üçlü test yapılır. Kan bulguları ve demir deposu kontrol edilir.
- 20.-24. Hafta: fetüsün iç organlarının incelendiği testler yapılır. Kan sayımı yapılarak fetüste anemi olup olmadığına bakılır. Aynı zamanda kan akımı açısından kontrol amacıyla da uterin arter doppler çekilir.
- 24.-28. Hafta: Şeker testi yapılan dönemdir. Diyabet açısından fetüsün değerlendirilmesi için glikoz yüklemesi yapılır ve sonuçlandırılır.
- 28. Hafta ve Sonrası: Bu haftadan sonra bebek genellikle ultrason ile takip edilir. Büyümesi gelişmesi ve organları incelenir. Bu haftalarda özellikle kan uyuşmazlığına bakılır. ^6. Hafta itibariyle de NST yani Non Stress Test yapılır. Bu test ile bebeğin rahimdeki konumu ve rahatlığı takip edilir. Her hafta mutlaka ultrason ve NST takibi yapılır. Doğum yaklaştığı için son haftalarda gebelik takibi sıkılaştırılır. 40. Haftaya geçildiyse ve doğum gerçekleşmediyse takip 3 güne indirilir. NST ve ultrason takibi fetüsün kalp atış takibi de dahil edilir.
Doğum Sonrası Yenidoğan Bakımı Nasıl Yapılıyor?
Gebelik takibi doğumun gerçekleşmesi ile sona ermektedir. Doğum gerçekleştikten sonra ilk olarak ameliyathaneden çıkmadan bebeğe K vitamini aşısı yapılır. Kordonu kesilen bebek yıkanır ve giyindirilir. Herhangi bir sağlık sorunu yoksa emzirmesi için anneye verilir. Buradan sonra lohusalık evresi başlar.
Lohusalık sürecinde hem anne hem de bebeğin bakımı gerekir. Bebek bakımında dikkat edilmesi gereken nokta bebeğin sık sık emzirilmesidir. Bebekler çok sık acıkırlar. Sessiz ve sakin bir ortamda yaklaşık 15 dakika bebek emzirilmelidir. Göbek bağı yaklaşık 2 hafta içinde düşer. Bu süreçte göbek bağının kuruması için su değdirmemeye dikkat etmek gerekir.
Bebeğin bakımında anne babanın bebeğin uyurken, emerken ya da vücudunda herhangi bir farklılık olup olmadığını gözlemlemeleri gerekir. Örneğin doğumdan sonraki ilk 2-4 gün içerisinde bebekte fizyolojik sarılık gelişebilir. Bu bağlamda her değişiklik yakından takip edilmelidir. Hastaneden ayrılmadan önce gerekli tetkik ve aşıları yaptırmak bebeğin korunması için önem arz eder. Doğum ardından ilk 2 yıl sürecinde periyodlara uygun bir şekilde bebeğin aile sağlığı merkezince gelişiminin takibi ve aşılarının tamamlanması gerekmektedir.
