Endometriozis – Çikolata Kistleri ve İnfertilite

Endometriozis, rahim içini döşeyen hormona duyarlı dokunun, olması gereken yerden farklı yerleşimlerde ortaya çıkmasıdır. Kistlerine endometrioma (çikolata kisti) , rahim adale tabakası içinde bulunduğunda ise adenomyozis deniyor.

Peki endometriozis gebe kalmayı nasıl zorlaştırıyor?
Öncelikle, bu hormona duyarlı dokunun en sık yerleşim yeri yumurtalıklar. Adet kanamanız olduğunda endometriozis alanında da kanama oluyor. Bu kanamalar birikerek yoğun içerikli Çikolata Kistleri’ni oluşturuyor. Bu süreç, yumurtalık rezervini azaltma potansiyeline sahip. Bazı durumlarda da, söz konusu kistlerin ameliyatla alınması gerekiyor ve geçirilen operasyonlar da aynı riski içeriyor.

Bir diğer sorun ise kanamalı durumlar ve kistlerin tüplerde tıkanmaya, bozulmalara ve sıvı toplanmasına yol açarak, sperm ve yumurtanın buluşmasına engel olması.

Adenomyozis’te ise her ay kanama yapan doku, rahmin kas tabakasının içine yerleşmiş durumda ve bu lezyonları ultrasonografi ile tanıyabilmek mümkün. Şüphede kalınan durumlarda ise MRI çekilerek tanı konulabiliyor. Adenomyozis’in oluşturduğu güçlükler, daha çok gebeliğin tutunması ve erken dönemde devamı ile ilgili. Oluşturduğu fiziksel ve hormonal değişiklikler, bu konularda olumsuzluklara neden olabiliyor.

Endometriozi’si olan kadınlarda, üretilen yumurtaların oksidatif strese daha çok maruz kaldığı biliniyor. Bu nedenle, bu gruptaki kadınlar kesinlikle sigara içmemeli. Omega-3 ve antioksidanların ise yumurta kalitesine olumlu etki ettiği biliniyor.

Peki bir kadında çikolata kisti saptanırsa ne yapmalı?
Rutin değerlendirmede, sperm analizi yapılmalı ve rahim filmi (HSG) çekilmeli. Bu filmde tüplerin durumu önemli. Çünkü, bir süre daha kendi haline bırakma ya da aşılama kararı vereceksek tüpler sağlıklı ve açık olmalı. Kaldı ki, tüplerin sağlığı, bir dereceye kadar tüp bebek başarısını da ciddi olarak etkiliyor. Genişlemiş ve sıvı toplamış tüpler, rahimle bağlantılı olduklarından, embriyonun tutunma ortamını bozuyor ve tutunma olasılığını ciddi oranda azaltıyorlar. Eğer bu durum saptanırsa, gereken hastalarda laparoskopik ve basit bir operasyonla tüp ya da tüplerin rahimle bağlantısını kesip yola devam etmek mümkün.

Çikolata kistlerini ameliyat edip alalım mı?
Bazı durumlarda bu kaçınılmaz bir seçenek oluyor. Kist çok büyükse, yırtılıp acil ameliyat gereksinimi doğurma olasılığı varsa ameliyat yapılmalı. Ancak, genel yaklaşım, mümkünse ameliyat yapmamak yönünde olmalı. Bazı kistlerde herhangi bir ek müdahaleye gerek duyulmaksızın, rahatlıkla tüp bebek yapmak mümkün. Büyük kistlerin varsa ve yumurtalık rezervi azalmışsa bir ara yol daha var; bu tedavi seçeneğinde çikolata kistini hasta uyurken, tıpkı yumurta toplama işleminde olduğu gibi iğneyle basit bir şekilde boşaltılır. Bu, bize tedaviye izin verecek kadar geçici bir rahatlama sağlıyor. Bazı durumlarda ek olarak hormon tedavisi ile kisti oluşturan dokuyu baskılamak da gerekebiliyor (yanlış isimlendirmeyle geçici yapay menopoz).

Adenomyozis varlığında ne yapmalı?
Öncelikle, adenomyozis tanısını doğru koymak gerekiyor. Çünkü bu, Ultrasonografi’de çoğunlukla gözden kaçan ya da myomlarla karıştırılabilen bir durum. Tespit edildiğinde ise hastanın genel durumu, daha önceki tedavi sayısı ve alınan sonuçlar gibi pek çok parametreye dayanarak tedavi şeklini planlamak gerek. İlk tüp bebek denemesi olan genç bir kadında saptanan küçük bir lezyon, ek müdahale gerektirmezken, tam tersi bir durumda hormona duyarlı bu lezyonları baskıladıktan sonra embriyo transferi yapmak gerekebiliyor.